Odszkodowanie za odwołany lub opóźniony lot

Przepisy unijne wprowadzają jednolite oraz minimalne zasady ochrony praw pasażerów podróżujących liniami lotniczymi.

Aktem prawnym, który zawiera regulacje dotyczące zasad przyznawania rekompensat finansowych w przypadku opóźnienia lub odwołania lotu (a także odmowy przyjęcia na pokład wbrew woli pasażera) jest Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91.

Kiedy pasażer może żądać odszkodowania?

Rozporządzanie ma zastosowanie do wszystkich podróży lotniczych rozpoczynających się w państwach członkowskich UE oraz lotów z terytorium państw trzecich do miejsca znajdującego się w państwie członkowskim UE, pod warunkiem że przewoźnik lotniczy obsługujący taki lot jest przewoźnikiem wspólnotowym.

Od czego zależy wysokość odszkodowania?

Wysokość odszkodowania zależy od długości lotu. Zgodnie z art. 7 Rozporządzenia, w przypadku lotu poniżej 1500 km pasażerowie mogą otrzymać odszkodowanie w kwocie 250 EUR, przy odległości od 1500 do 3500 km odszkodowanie wynosi 400 EUR, natomiast w przypadku lotów, których odległość przekracza 3500 km, pasażerom przysługuje odszkodowanie w kwocie 600 EUR. W przypadku odwołania lotu, pasażerowie są uprawnieni do otrzymania odszkodowania na podstawie przepisu art. 5 ust. 1 lit. c) Rozporządzenia.

Dokonana przez Trybunał Sprawiedliwości UE wykładnia art. 7 Rozporządzenia (wyrok z dnia 19 listopada 2009 r. wydany w połączonych sprawach C-402/07 oraz C-432/07) potwierdza, że opóźnienie przylotu wynoszące co najmniej trzy godziny przyznaje te same prawa w zakresie odszkodowania, co odwołanie. Podstawą do przyjęcia przez Trybunał powyższego stanowiska jest zasada równego traktowania pasażerów, którzy dotarli do miejsca docelowego z opóźnieniem wynoszącym co najmniej trzy godziny oraz pasażerów, których lot został odwołany. W oparciu o przepis art. 5 ust. 1 lit. c) Rozporządzenia, Trybunał ustalił zatem, że prawo do odszkodowania przewidziane w art. 7 Rozporządzenia ma na celu zadośćuczynienie za stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny.

Czy linie lotnicze mogą uniknąć odpowiedzialności za opóźnienie lub odwołanie lotu?

Przypadki, kiedy odszkodowanie nie przysługuje zostały wskazane w Rozporządzeniu na zasadzie wyjątku. Opóźnienie lotu nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Ciężar udowodnienia wystąpienia powyższych okoliczności obciąża w każdym przypadku przewoźnika lotniczego.

Przewoźnik lotniczy, chcąc zatem zwolnić się od odpowiedzialności, musi dowieść, że zaistniały nadzwyczajne okoliczności. W zdaniu 2 motywu 14 preambuły Rozporządzenia, wymienione zostały przykłady zdarzeń stanowiących nadzwyczajne okoliczności, zwalniające przewoźnika lotniczego z obowiązku wypłaty odszkodowania. Zgodnie z treścią ww. fragmentu preambuły:

okoliczności te mogą, w szczególności, zaistnieć w przypadku destabilizacji politycznej, warunków meteorologicznych uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa, nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających wpływ na działalność przewoźnika.

Czy awaria samolotu stanowi „nadzwyczajną okoliczność”?

Z powyższego wynika, iż nieprzewidziane usterki samolotu wpływające na bezpieczeństwo lotu mogą stanowić okoliczność nadzwyczajną, przy czym istotne jest w tym przypadku precyzujące tę kwestie orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE. W przytoczonym już wyroku z 19 listopada 2009 r. (C-402/07 i C-432/07), Trybunał uznał:

 artykuł 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że problem techniczny, który wystąpił w statku powietrznym, skutkujący odwołaniem lotu, nie jest objęty „nadzwyczajnymi okolicznościami” w rozumieniu tego przepisu, chyba że problem ten jest następstwem zdarzeń, które – ze względu na swój charakter lub źródło – nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i pozostają poza zakresem jego skutecznej kontroli.

Taką wykładnię art. 5 ust. 3 Rozporządzenia, Trybunał Sprawiedliwości UE podtrzymał w orzeczeniu z dnia 17 września 2015 r. wydanym w sprawie C-257/14. Z wyroku tego wynika, że awaria samolotu, czy inaczej usterka techniczna statku wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności przewoźnika lotniczego, jako że przewoźnik ten jest stale narażony na tego typu niespodziewane, nieoczekiwane problemy techniczne, a jako taka nie stanowi nadzwyczajnej okoliczności w rozumieniu ww. art. 5 ust. 3, chyba że jest wynikiem aktu zewnętrznego nie wpisującego się we wskazaną działalność.

Wystąpienie usterki technicznej nie zwalnia zatem przewoźnika lotniczego od odpowiedzialności. Takie wyłączenie odpowiedzialności przewoźnika lotniczego nastąpi dopiero w przypadku, gdy wykaże on, że wystąpienie usterki było wynikiem okoliczności pozostających  poza jego panowaniem (ze względu na charakter lub źródło) – tak m.in. NSA w wyroku z dnia 24 kwietnia 2015 r. (sygn. akt: I OSK 1936/13) oraz WSA w Warszawie w wyroku z dnia 30 stycznia 2018 r., (sygn. akt: VII SA/Wa 869/17).

Czy pasażer może dochodzić większego odszkodowania?

Odszkodowanie należne na podstawie przepisów Rozporządzenia stanowi zryczałtowaną kwotę rekompensaty finansowej niezależną od wysokości poniesionej przez pasażera szkody. Nie oznacza to jednak, iż pasażer linii lotniczej nie może dochodzić odszkodowania uzupełniającego, w przypadku gdy poniesiona przez niego szkoda przekracza wysokość należnego mu na podstawie przepisów unijnych ryczałtu.

Należy również pamiętać, że niezależnie od uprawnienia do rekompensaty finansowej, w przypadku odwołania lub dużego opóźnienia lotu, pasażerowie uprawnieni są do posiłków oraz napojów w ilości adekwatnej do czasu oczekiwania, zakwaterowania w hotelu w przypadku, gdy wystąpi konieczność pobytu przez jedna albo więcej noc lub gdy zachodzi konieczność pobytu dłuższego niż planowany przez pasażera, jak również są uprawnieni do transportu pomiędzy lotniskiem a miejscem zakwaterowania.

Ponadto pasażerom przysługują bezpłatnie dwie rozmowy telefoniczne, dwie przesyłki faksowe lub e-mailowe. Jednocześnie, zapewnienie pasażerom przez przewoźnika lotniczego powyższych świadczeń nie stanowi podstawy do zwolnienia przewoźnika od obowiązku zapłaty rekompensaty finansowej.

Dochodzenie odszkodowania a przedawnienie roszczeń

Pasażerowie, którym przysługuje prawo do odszkodowania od przewoźnika lotniczego za odwołanie lub znaczne opóźnienie lotu powinni również pamiętać o krótkim terminie przewidzianym na jego dochodzenie. W uchwale z dnia 17 marca 2017 r. (sygn. akt: III CZP 111/16) Sąd Najwyższy wskazał, iż roszczenie to przedawnia się w terminie rocznym, na podstawie art. 778 k.c.