Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego

W praktyce często zdarza się, że kwestia praw autorskich w stosunku pomiędzy pracownikiem a pracodawcą pozostaje nieuregulowana w umowie o pracę. Skutkuje to odesłaniem do przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Co istotne, w przypadku programów komputerowych ustawa zawiera szczegółowe uregulowanie, wyłączające w całości przepis art. 12, który stanowi ogólną regulację utworów pracowniczych. Uprawnienia pracodawcy programisty są zatem dalej idące niż uprawnienia pracodawców, do których stosuje się art. 12 ustawy. Zgodnie z art. 74 ust. 3 prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy – o ile umowa nie stanowi inaczej.

Uprawnienia pracodawcy twórcy utworu

Pracodawca twórcy programu komputerowego jest podmiotem pierwotnie uprawnionym z tytułu autorskich praw majątkowych. Prawa te, z mocy ustawy, powstają na rzecz pracodawcy i nie jest potrzebne złożenie przez pracodawcę jakiegokolwiek oświadczenia o przyjęciu utworu.

Powyższa regulacja nie ma jednak zastosowania do programów komputerowych stworzonych w wyniku wykonywania obowiązków z innych umów niż umowa o pracę, np. w ramach umowy o dzieło, czy umowy o świadczenie usług. W tych przypadkach, nabycie praw majątkowych autorskich następuje na zasadach ogólnych.

Powstanie programu komputerowego – współtwórstwo

Podkreślić należy, że pierwotnego nabycia autorskich praw majątkowych przez pracodawcę nie wyklucza powstanie programu komputerowego w warunkach współtwórstwa. W przypadku, gdy tylko niektórzy ze współtwórców programu komputerowego są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, a pozostali w ramach umowy cywilnoprawnej, pracodawca nabywa część we wspólnym prawie odpowiednio do udziału przypadającego na danego pracownika.

Analizując różnice pomiędzy powyższymi regulacjami ustawy, podkreślić należy, że zgodnie z art. 12 pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu „z chwilą przyjęcia utworu”, natomiast pracodawca twórcy programu komputerowego nabywa je już w chwili ich powstania (w chwili ustalenia programu komputerowego). Należy również zaznaczyć, że art. 74 ust. 3 ustawy przyznaje pracodawcy całość autorskich praw majątkowych do programu komputerowego, podczas gdy art. 12 daje pracodawcy autorskie prawa majątkowe wyłącznie „w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron”.

Zakres autorskich praw majątkowych pracodawcy

Zakres autorskich praw majątkowych nabywanych przez pracodawcę twórcy programu komputerowego obejmuje wszystkie uprawnienia wymienione w definicji autorskiego prawa majątkowego znajdującej się w art. 17 ustawy: pracodawca nabywa prawo do korzystania z programu komputerowego i rozporządzania nim  na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do wynagrodzenia. Konsekwencją powyższego jest m.in. fakt, że naruszeniem praw autorskich przysługujących pracodawcy będzie wykorzystanie przez programistę elementów twórczych ze swojego „programu pracowniczego” przy pisaniu nowego programu poza stosunkiem pracy.

Jak wskazano na wstępie, przedstawione powyżej uregulowania ustawowe będą jednak miały zastosowanie, gdy strony uprzednio ich nie zmodyfikują. Pracodawca i pracownik mogą więc postanowić w łączącej je umowie o pracę o wyłączeniu lub zmianie skutku określonego przez ustawę.