Odliczenie VAT przez jednego małżonka w przypadku, gdy faktura VAT została wystawiona na oboje małżonków

5.07.2022

Autor:

Mateusz Piech

Kategoria: Prawo podatkowe i finansowe

Obserwacja rynku nieruchomości niekomercyjnych prowadzi do wniosku, że lokowanie w nich kapitału staje się bardzo częstym wyborem osób prowadzących indywidualne działalności gospodarcze. W odniesieniu do osób, które pozostają w związkach małżeńskich, zdarza się często, że z uwagi na trwającą wspólność majątkową instytucje finansujące oczekują, aby oboje małżonkowie byli kupującymi, albo taka konieczność wynika z braku możliwości nabycia nieruchomości do majątku osobistego jednego z małżonków.

Wówczas kupującymi zostają małżonkowie, nawet jeżeli nieruchomość jest potrzebna w działalności gospodarczej tylko jednego z nich. Gdy tak się dzieje, małżonkowie otrzymują fakturę VAT (o ile transakcja jest opodatkowana), na której są wymienieni oboje. Pytanie, czy tak wystawiona faktura daje prawo do odliczenia VAT temu małżonkowi, który prowadzi działalność gospodarczą?

Odliczenie VAT – podstawowe prawo podatników

Zgodnie z ustawą o VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Prawo do odliczenia jest bowiem fundamentalnym prawem każdego podatnika VAT. W praktyce prawo do odliczenia podatku naliczonego w zasadzie nie może być ograniczane ani przedmiotowo, ani pod względem czasu. Jak bowiem wyjaśnił Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku ETS w połączonych sprawach z dnia 19 września 2000 r. C-177/99 oraz C-181/99 (Ampafrance SA v. Directeur des services fiscaux de Maine-et-Loire oraz Sanofi Synthelabo v. Directeur des services fiscaux du Val-de-Marne): (…) istnieje ugruntowana linia orzecznictwa Trybunału, zgodnie z którą prawo do odliczenia podatku jest integralną częścią schematu (systemu) VAT i zasadniczo nie może być ograniczane. Możliwość wykonania tego prawa powinna być zapewniona niezwłocznie i względem wszystkich kwot podatku, które zostały pobrane (naliczone) od transakcji związanych z zakupami.

Konsekwentnie prawo do odliczenia VAT przez jednego z małżonków nie może podlegać ograniczeniu z uwagi tylko na fakt, że nieruchomość została nabyta wspólnie z drugim małżonkiem.

Faktura jest kluczowa w zakresie możliwości odliczenia VAT

Co szczególnie istotne, kwotę podatku naliczonego (podatku do odliczenia) stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez danego podatnika z tytułu nabycia towarów oraz z tytułu dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru (zaliczka/zadatek). Zatem formalną podstawą do odliczenia VAT jest faktura z prawidłowymi danymi. Poza podstawowymi danymi sprzedawcy czy numerem kolejnym dokumentu faktura musi zawierać m.in.:

imiona i nazwiska lub nazwę podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy;
numer, za pomocą którego podatnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku; oraz
numer, za pomocą którego nabywca towarów lub usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej, pod którym otrzymał on towary lub usługi.

Wobec powyższego nie ma formalnych przeszkód, aby faktura zawierała jednocześnie dane podatnika (małżonka prowadzącego działalność gospodarczą) oraz drugiego nabywcy (małżonka nieprowadzącego działalności gospodarczej) i pozostała prawidłowym dokumentem, a w rezultacie pozwoliła na odliczenie podatku naliczonego.

Przykładowe interpretacje podatkowe

Powyższe zagadnienie było już wielokrotnie analizowane przez fiskusa. Precyzując, należy wskazać między innymi na:

interpretację podatkową Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 21 lipca 2022 r. (sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.441.2022.1.MG), w której organ wprost potwierdził prawo do odliczenia podatku naliczonego jednego z małżonków z faktury dokumentującej nabycie nieruchomości do majątku wspólnego;
interpretację podatkową Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 28 stycznia 2020 r. (sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.817.2019.2.MWJ), w której wprost uznano, że: Wnioskodawczyni przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z faktury dokumentującej zakup lokalu mieszkalnego, wystawionej na oboje małżonków;
interpretację podatkową Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 6 lutego 2018 r. (sygn. 0115-KDIT1-2.4012.939.2017.1.RS), w której wskazano, że: (…) skoro nabyte prawo wieczystego użytkowania gruntów oraz ustanowienie służebności drogowej są wykorzystywane wyłącznie na potrzeby prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej oraz – jak wskazał – służą czynnościom opodatkowanym, to z uwagi na spełnienie przesłanek z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług przysługuje mu prawo do odliczenia pełnej kwoty podatku naliczonego z faktur dokumentujących ww. nabycie, o ile nie zachodzą wyłączenia zawarte w art. 88 ustawy. Powyższe prawo przysługuje pomimo, że na fakturach tych oprócz danych Wnioskodawcy znajdują się również dane jego małżonki, a majątek ten stanowi majątek wspólny małżonków. Na ww. prawo nie ma wpływu również fakt, że na otrzymanych fakturach dokumentujących faktycznie dokonaną transakcję nie umieszczono NIP nabywcy pod warunkiem, że pozostałe elementy zawarte w fakturach spełniają wymogi powołanej ustawy;
interpretację podatkową Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 28 lipca 2017 r. (sygn. 0115-KDIT1.2.4012.270.2017.1.DM), w której uznano wprost, iż: Skoro – jak wskazała Pani we wniosku – nabywcą nieruchomości będzie małżeństwo pozostające w ustawowej wspólności majątkowej (Pani wraz z mężem), fakt, iż na fakturze dokumentującej ww. transakcję znajdą się zarówno dane Pani, jak i męża, nie będzie przeszkodą w skorzystaniu prze Panią z prawa do odliczenia podatku;
interpretację podatkową Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 19 września 2014 r. (sygn. IPTPP4/443-653/14-2/OS), w której potwierdzono prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości z faktury wystawionej na obojga małżonków; oraz
interpretację podatkową Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 3 czerwca 2016 r. (sygn. ITPP1/4512-221/15/RH), w której uznano, że: (…) skoro przedmiotowa nieruchomość (pomimo, że stanowi majątek wspólny małżonków) została nabyta z wyłącznym przeznaczeniem dla celów prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, z tytułu której jest Pan czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług, to o ile służy wyłącznie wykonywaniu czynności opodatkowanych, przysługuje Panu prawo do odliczenia w całości podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej jej nabycie, pomimo że jako nabywcę wskazano na niej Pana oraz żonę (…).

Faktura VAT wystawiona na oboje małżonków może stanowić podstawę do odliczenia VAT tylko przez jednego z nich

Powyższe prawo wynika nie tylko z samej ustawy o VAT, ale przede wszystkim z ugruntowanej linii orzeczniczej fiskusa. Należy jednak pamiętać o dochowaniu podstawowych warunków, które uprawniają do odliczenia VAT – czyli o przeznaczeniu nabywanej nieruchomości do działalności opodatkowanej. W przeciwnym wypadku nawet faktura z kompletem danych nie uprawni do odliczenia podatku.