Przedawnienie wierzytelności objętej bankowym tytułem egzekucyjnym
W dotychczasowym orzecznictwie i doktrynie wiele wątpliwości wzbudzała kwestia skuteczności podniesienia zarzutu przedawnia wobec wierzytelności objętej bankowym tytułem egzekucyjnym w sytuacji nabycia jej przez podmiot który nie jest bankiem. W szczególności, istotna pozostawała odpowiedź na pytanie: czy podmiot nie będący bankiem, który nabył od banku taką wierzytelność, może powoływać się na przerwę biegu terminu przedawnienia spowodowaną wszczęciem przez bank postępowania egzekucyjnego w oparciu o bankowy tytuł egzekucyjny?
Z uwagi na terminy przedawnienia oraz znaczny czas trwania postępowań egzekucyjnych, zagadnienie to dotyczyło interesów zarówno tysięcy dłużników, jak i licznych firm windykacyjnych, które nabywały tego rodzaju wierzytelności, najczęściej w sytuacji nieskutecznej egzekucji komorniczej prowadzonej przez bank.
Powyższe zagadnienie prawne zostało rozstrzygnięte przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 czerwca 2016 r. (sygn. akt III CZP 29/16). Sąd Najwyższy przesądził bowiem, iż nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.).
W powyższej uchwale Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w razie cesji wierzytelności, na nabywcę przechodzi ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi oraz wszystkie właściwości, przywileje i braki. Sąd Najwyższy podkreślił, że ustawodawca założył zatem identyczność wierzytelności cesjonariusza z wierzytelnością cedenta. Co do zasady więc, nabywca wstępuje w sytuację prawną zbywcy, w tym również w zakresie przedawnienia. Zbycie wierzytelności nie ma bowiem znaczenia dla jego biegu.
Jednakże, w przypadku wierzytelności objętej bankowym tytułem wykonawczym sytuacja prawna cesjonariusza kształtuje się odmiennie od sytuacji prawnej zbywcy wierzytelności objętej innym tytułem wykonawczym. Uprawnienie do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przysługiwało bowiem jedynie zbywcy (bankowi) i tylko na jego rzecz mogła zostać nadana klauzula wykonalności; nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu na rzecz cesjonariusza niebędącego bankiem było niedopuszczalne. Nabywca wierzytelności objętej bankowym tytułem egzekucyjnym nie mógł zatem kontynuować egzekucji wszczętej przez bank; musiał on uzyskać nowy tytuł wykonawczy i dopiero na jego podstawie egzekwować roszczenie.
Powołując się na dotychczasowe orzecznictwo, Sąd Najwyższy wskazał, że przerwanie biegu przedawnienia, na podstawie przepisu art. 123 § 1 pkt 1 k.c., następuje – co do zasady – tylko pomiędzy stronami postępowania, jeżeli z istoty łączącego je stosunku prawnego wynika, że są materialnie zobowiązane lub uprawnione. Skutek przerwania biegu przedawnienia zachodzi więc tylko w podmiotowych i przedmiotowych granicach czynności podjętej przez wierzyciela. Wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przerywa bieg przedawnienia wyłącznie wówczas, gdy pochodzi od wierzyciela wskazanego w tytule egzekucyjnym, na którego rzecz została wydana klauzula wykonalności.
Zdaniem Sądu Najwyższego, nabywca wierzytelności objętej bankowym tytułem egzekucyjnym, który nie jest bankiem, nabywa wierzytelność o treści tożsamej z wierzytelnością, która przysługiwała bankowi – zbywcy, lecz nie wchodzi on w sytuację prawną banku – zbywcy wywołaną przerwą biegu przedawnienia i rozpoczęciem biegu na nowo.
Wyjątkowość możliwości wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego prowadzi do wniosku, że skoro nie może on być podstawą prowadzenia postępowania egzekucyjnego na rzecz innych osób, niż bank-wierzyciel, to również materialnoprawne skutki wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez bank-wierzyciela, jako czynności prowadzącej do przerwy biegu przedawnienia, dotyczą tylko i wyłącznie tego wierzyciela i nie przechodzą one na nabywcę wierzytelności nie będącego bankiem.
Podsumowując, w związku z powołanym powyżej orzeczeniem Sądu Najwyższego, nabywca wierzytelności objętych bankowym tytułem egzekucyjnym, który nie jest bankiem (firmy windykacyjne, fundusze sekurytyzacyjne), nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem przez bank postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2016 r. stanowi niewątpliwie znaczący krok w kierunku ochrony dłużników i poprawy ich sytuację procesowej. Należy jednak pamiętać, że w polskim systemie prawnym przedawnienie roszczenia następuje wyłącznie na zarzut pozwanego (w tym przypadku dłużnika), który powinien wykazać się w tym zakresie odpowiednią aktywnością w toku postępowania sądowego.